Bíbilsk fornfrøði

Ísraelskir fornfrøðingar hava funnið tveir partar av gamla múrinum um Jerúsalem úr bíbilsku kongatíðini, sum higartil hava mangla. Fyri fyrstu ferð vátta fornfrøðilig fund, at har veruliga var ein múrur um Jerúsalem, eins og Bíblian lýsir tað.

Í einum tíðindaskrivi vísir Fornmyndugleiki Ísraels til 2.Kongabók 25, 9-10: ” hann setti eld á hús Harrans og kongshøllina og brendi upp øll hús í Jerúsalem og øll hús hjá megnarmonnum. Og allir hermenn Kaldea, sum lívvarðarhøvdingin hevði við sær, brutu Jerúsalems borgargarðar niður.”

Múrurin er bygdur í endanum av áttandu øld í jarnøldini. Tað var eitt høvuðsverndarvirki, ein linja fyri at verja eystara part av Jerúsalem. Teir báðir partarnir, ið nú eru komnir undan kavi eru umleið 2,5 metrar høgir og nærum 5 metrar breiðir. Múrurin er gjørdur úr stórum og smáum steinum í einum skráa upp á 30 stig. Hallið er møguliga orsøkin til, at múrurin ikki varð tikin niður.
 

”hann setti eld á hús Harrans og kongshøllina og brendi upp øll hús í Jerúsalem og øll hús hjá megnarmonnum. Og allir hermenn Kaldea, sum lívvarðarhøvdingin hevði við sær, brutu Jerúsalems borgargarðar niður.”
2.Kongabók 25, 9-10

Størsti fundur í áratíggju
Tað er ein lítil fornfrøðilig gáta, ið nú er avdúkað.

“Eg skal greiða tykkum frá, hví hetta, sum nú er komið undan kavi, hevur so stóran týdning,” sigur Filip Vukosavovic, og heldur fram:“Fyrstu útgrevstrarnir í Jerúsalem vórðu gjørdir í 1867. Næstu 150 árini hevur verið gravað um alt økið. Mangt og hvat er funnið, ið hjálpa okkum til betur at skilja Jerúsalem.

Í 1960’unum kom víðagitni bretski fornfrøðingurin, Kathleen Kenyon til Jerúsalem, ið tá var undir jordanskum yvirvaldi. Hon kom fram á 30 metrar av múrinum, sum hon tíðarfesti til endan á jarnøldini og altso úr tíðini hjá fyrra templinum. Tað var fyrsta ábendingin um, at Býur Dávids var umgyrdur av einum múri longu tá, mest sannlíkt úr endanum av áttandu øld f.Kr. ella 2.600 árum síðani.

Tíggju ár seinni kom kendi ísraelski fornfrøðingurin, Yigal Shiloh. Yigal fann 90 metrar av sama múri hinumegin býin. Teir hildu alt fyri eitt, at hetta var ein stórur múrur, ið hevði umgyrt Bý Dávids og Jerúsalem.

Størsti trupulleikin var tann, at har var eitt stórt glopp millum báðar múrarnar, ið Kenyon og Shiloh høvdu funnið. 70 metrar er eitt stórt øki í fornfrøðiligum høpi. Av tí, at ongi brot vórðu funnin av múrinum, ið knýttu múr Kenyons og Shilos saman, fóru fólk at ivast í, um tað yvirhøvur var talan um ein býarmúr.

Hetta helt fram líka til vit funnu tveir nýggjar partar av hesum múri. Fyrsti parturin er 40 metrar. Tað er framhaldið av múrinum, Kathleen Kenyon hevði funnið, sum bert liggur fáar metrar hiðani. Longri sunnanfyri hava vit funnið ein annan 3 metrar langan part av múrinum.

“Fyri fyrstu ferð nakrantíð kunnu vit nú við vissu siga, at har avgjørt var ein stórur steinmúrur um Bý Dávids, bygdur í tíðini frá fyrra templinum og mest sannlíkt í endanum af áttandu øld f.kr. Hetta var eitt verjuvirki um Jerúsalem,” greiðir Filip Vukosavovic frá.

Tempul Jerúsalems varð lagt í oyði 9 í jødiska mánaðinum Av ár 586 f.Kr. Hugvekjandi og sera áhugaverdi fundurin av gamla múrinum úr áttandu øld f.Kr. varð avdúkaður á einum tíðindafundi framman fyri múrarnar í Jerúsalem júst áðrenn føstudagin Tisha B’Av í 2021.

“Tá babylonar komu higar, hálvannað ár áðrenn teir løgdu Jerúsalem í oyði, var tað júst hendan múrin, teir sóu.